Sorularla şişmanlık hastalığı hakkında genel bilgiler

Prof. Dr. Aziz Sümer

Genel Cerrahi AD Öğretim Üyesi

Şişmanlık Hastalığı (Obezite) nedir?

Obezite önemli derecede morbidite ve ölüm riski taşıyan, karmaşık genetik ve çevresel nedenler ile oluşan ciddi bir hastalıktır. Kabaca obezite vücutta aşırı yağ birikiminin hastalıklara neden olması olarak tanımlanmaktadır. Obezitede adipoz hücrelerinde (yağ hücrelerinde) aşırı miktarda trigliserit depolanır. Bu da hastaya yağ dokusunun fazlalığı ve kilo artışı olarak yansımaktadır.

Hangi faktörler obeziteyi etkiler?

Obeziteyi etkileyen faktörler; kişisel, genetik ve kültürel faktörlerdir. Genetik faktörler bu nedenler arasında %60’lık bir orana sahiptir. Arkasından %30 oran ile çevresel faktörler gelir. Kişisel faktörler % 10’luk bir dilimi oluşturmaktadır.

Anne ve babası aşırı kilolu olanlarda %80, anne ve ya babasından biri aşırı kilolu olanlarda %40, anne ve babası normal olanlarda %10 olasılıkla obezite gelişir.

Obez olan bireylerde ne tür hastalıkların riskleri artmaktadır?

Obezite Kardiovasküler hastalıklar, Tip 2 DM (şeker hastalığı), Hipertansiyon, Dislipidemi, Solunum hastalıkları ve en önemlisi normal popülasyona göre artmış kanser (meme, kolon v.b) riski ile karşı karşıyadırlar. Yanı sıra; mide barsak sistemi hastalıkları, safra kesesi ve yolları hastalıklarına da şişman hastalarda daha sık rastlanmaktadır.

Obeziteyi nasıl anlarız?

Obezite; vücut ağırlığının nüfus bazlı çalışmalarda saptanan ideal vücut ağırlığından %20 fazla olması olarak tanımlanır. Obezite hastalığı olan hastalar ise genellikle ideal vücut ağırlıklarının %100 üstündedirler.

Obeziteyi saptamak için geliştirilen bazı antropometrik ölçümler ya da hesaplama teknikleri vardır.

Bunlar içinde en önemli olanları vücut kitle indeksi (VKİ) ve bel çevresi ölçümüdür. Obeziteyi tanımlamada en sık kullanılan yöntem ağırlığın boyun karesine ( kg/m2) bölünmesi ile elde edilen vücut kitle indeksidir.

VKİ göre hesaplandığında hangi sınırlar obezite olarak nitelendirilir?

VKİ;

<18.5              Zayıf

18.5-24,9       Normal kilolu

25-29,9          Aşırı kilolu

>30                 Obez

                        30-34,9 Sınıf I

                        35-39,9 Sınıf II

>40                 Morbid obez

>50                 Süper morbid obez olarak tanımlanmaktadır.

Süper morbid obezlerde ideal kilonun hasta %225 fazlasına sahiptir.

Bel çevresine göre değerlendirildiğinde;

Erkekte >102 cm

Kadında >88 cm abdominal obezite olarak değerlendirilmektedir.

Şişmanlık hastalığının dünyada ve ülkemizdeki sıklığı ne kadardır?

Obezite modern çağ epidemisidir. Dünyadaki sıklığı giderek artan bir halk sağlığı problemi haline gelmiştir. Dünya sağlık örgütü (WHO) obezite raporuna göre; obezite prevalansının çok tehlikeli bir oranda arttığı ve bu artışın hem gelişmiş ülkelerde hem de gelişmekte olan ülkeleri etkilediği bildirilmektedir. Obezite günümüzde beslenme yetersizliği ve infeksiyon hastalıkları gibi halk sağlığı sorunlarının yerini alan önemli bir halk sağlığı sorunu haline gelmiştir. Yapılan çalışmalarda obezite görülme oranlarının kadınlarda %30-40, erkeklerde de %20-25 olduğunu göstermektedir. Türkiye’ de toplumun ortalama %25’nin obez olduğu bilinmektedir. Bu oran kadınlarda erkeklerin yaklaşık 2 katıdır.

Bariatrik cerrahi nedir?

Bariatrik cerrahi şişmanlık hastalığının tedavisinde kullanılan cerrahi yöntemlerdir.  Şişmanlık hastalığını tedavi etmek ve hastaların kilo vermesini sağlayan cerrahi yöntemlerinin hepsine bariatrik cerrahi denmektedir. Şişmanlık hastalığının tedavisi için çok sayıda ameliyat yöntemi bulunmaktadır.

Ameliyat yöntemleri şişman hastalarda neye göre seçilmektedir?

Ameliyat yöntemleri şişman hastalarda aşağıdaki kriterler göz önüne alınarak seçilmektedir.

• Hastanın Vücut Kitle İndeksi (VKİ) değeri
• Hastanın yandaş hastalıklarının olup olmaması( Şeker, Tansiyon, Kalp damar, Akciğer hastalıkları, Kas-Eklem hastalıkları)
• Hastanın yemek yeme alışkanlıkları, yemek yeme kültürü
• Hastanın şişmanlık hastalığının tedavisinden beklentileri
• Hastanın isteği

Şişmanlık hastalığı kesin cerrahi tedavi gerektiren bir hastalık mıdır?

Morbid obezite dediğimiz, artık hastalık safhasına gelmiş olgularda cerrahi seçenek tek tedavi yöntemidir. Bugüne kadar yapılan çalışmalar göstermektedir ki, şimanlık hastalığının tedavisinde diğer yöntemler maalesef başarısız olmaktadır. Diyet, yaşam tarzı değişikliği, fiziksel aktivite ve medikal tedavi ile zayıflayan hastaların %97’si kaybettikleri kiloları tekrar geri almaktadırlar. Bu nedenle VKİ>35 ve yandaş hastalığı olan hastalar (Şeker, Yüksek tansiyon, Kas-Eklem hastalıkları, Kalp damar hastalıkları) ile yandaş hastalığı olmamasına rağmen VKİ>40 olan olgularda cerrahi tedavi önerilmektedir.

Hangi hastalar ameliyat edilemezler?

• Şişmanlık hastalığı cerrahisi sırasında narkozu kaldıramayacak derecede yandaş hastalığı olan hastalar
• Psikiyatrik bozuklukları olan hastalar
• Madde bağımlılığı olan hastalar
• Bazı genetik şişmanlık sendromuna sahip hastalarda cerrahi yöntemler uygulanmamaktadır. Yukarıda sayılan bu durumlar Şişmanlık hastalığı cerrahisi için kontrendikasyonları oluşturmaktadırlar.

Şişmanlık cerrahisinde ne tür ameliyat teknikleri uygulanmaktadır?

Şişmanlık hastalığı cerrahisinde ameliyat teknikleri 3 gurupta sınıflandırılmaktadır.

1. Kısıtlayıcı yöntemler (Restriktif prosedürler)
2. Kombine kısıtlayıcı ve emilim bozucu yöntemler( Restriktif ve malabsorbtif prosedürler)
3. Saf Emilim bozucu ( Malabsorbtif prosedürler)

Kısıtlayıcı yöntemler arasında; mide bandı, tüp mide (sleeve gastrektomi) ameliyatları başlıcalarını oluşturmaktadır. Mide balonu bir ameliyat yöntemi olmayıp endoskopik yöntemle mideye balon konulması sonucu oluşturulan kısıtlayıcı başka bir yöntemdir.

Kombine kısıtlayıcı ve emilim bozucu yöntemler( Restriktif ve malabsorbtif prosedürler) arasında başlıcası gastrik bypass yöntemidir. Gastrik bypass ameliyatları da, Roux-n-y gastrik bypass, tüp mide duodenal switch ya da mini bypass ameliyatlarını kapsamaktadır.

Saf Emilim bozucu (Malabsorbtif prosedürler) arasında en popüler olanı ve genellikle yeme bozukluğu olan, yeme kültürü olup çok yemek yiyen, süper morbid obez hastalarda uygulanan biliopankreatik diversiyon yöntemidir.